Şemsiye Kelimesinin Etimolojisi ve Şemsiyenin Tarihi

Şemsiye İsmi Nereden Gelmektedir ? Şemsiye Kelimesinin Etimolojisi ve Şemsiyenin Tarihi | II. Abdülhamid Döneminde Şemsiye Kullanımı ve Şemsiye Dili | Jonas Hanway ve Şemsiye İnadı | Avrupalı Erkeklerin Şemsiye Kullanmaya Başlaması

Şemsiye İsmi Nereden Gelmektedir ?

Şemsiyeye, Araplar “matariye” Farslar “baraniye” diyordu. Avrupa’da ise kullanım şekline göre ismi değişmekteydi. Yağmurdan korunmak amacıyla kullanılıyor ise “umbrella”, güneşten korunmak amacıyla kullanılıyor ise “parapluie” denmekteydi. Türkiye’de ise genel olarak yağmur için kullanılmasına rağmen sanırım geçmişinden dolayı şemsiye denmektedir. Arapça’da güneş anlamına gelen “şems” kelimesinden gelmektedir. İngilizce’de şemsiyeye umbrella denmektedir ve Latince’de gölge anlamına gelen “umbra” sözcüğünden gelmektedir.

Şemsiyenin Tarihi

Şemsiye;

Eski Mısır döneminde yelpazenin yan çarı olarak kullanılmaktaydı ve üst sınıfların statü simgelerinden biri olarak kabul edilmekteydi,

Çin’de, Budist simgelerinden kabul edilir ve Çinli memurun onuru olarak görülürdü,

Eski Yunan ve Roma’da ise bir kadın eşyası olarak görülmeye başlanmıştır. Kadınlar şemsiyeyi oldukça benimsemiş ve neredeyse her kadın şemsiye kullanmaya başlamıştır. Öyle ki amfiteatrda erkekler kadın şemsiyeleri yüzünden gösterileri izleyememeye başlamış ve bu konudan şikayetçi olduklarını İmparator Domitianus’a iletmişlerdir. Bu şikayet üzerine düşünen imparator, kararını kadınlar ve şemsiyelerinin yanında olarak vermiştir.

İbn Battuta, 1332 yılında İstanbul’da asker, sivil, çocuk, yaşlı, genç fark etmeksizin bu şehirde yaşayan herkesin yaz-kış kafalarında koca şemsiyelerle gezdiklerini anlatmıştır.

Şemsiye, Venedik ve Hindistan’da Timurlular döneminden itibaren, Madagaskar’da Aşanti yöneticileri tarafından toplumsal statü simgesi olarak kabul edilmiştir.

Şemsiye, Ruy Clavijo, Barbosa, John de Barros ve John Marignolli gibi seyyahlar tarafından tanımlanması gereken garip bir nesne olarak görülmüştür.

Fransa’da, 16. yüzyılın başlarında şehirli sınıfında da şemsiye taşımak adet haline gelmiştir. Osmanlı’da ise şemsiye Lale Devri’nde üst sınıf tarafından benimsenmiş ve kullanılmıştır.

II. Abdülhamid Döneminde Şemsiye Kullanımı ve Şemsiye Dili

II. Abdülhamid döneminde hem kadınlar hem erkekler şemsiye kullanıyorlardı fakat şemsiyenin rengi ve tasarımı kullanış amacına göre değişiyordu. Yağmurdan korunmak için siyah, güneşten korunmak için farklı renklerde şemsiyeler kullanılıyordu. Sadakordan, fildişi saplı ve gümüş şemsiyeler oldukça yaygındı.

Kadınlar boncuklu ve püsküllü şemsiyelerinin altlarına volan bağlıyorlardı, erkekler ise şemsiyelerini bir iletişim aracı gibi kullanıyorlardı. Şemsiyeyi döndürüp elden ele geçirmeler, açıp kapamalar, indirip kaldırmalar… Bu şekilde şemsiye dili dedikleri dil ile konuşuyorlardı. Şemsiyeler aynı zamanda pusulayla haberleşmek için de çok iyi aksesuarlardı.

Jonas Hanway (1712-1786) ve Şemsiye İnadı | Avrupalı Erkeklerin Şemsiye Kullanmaya Başlaması

18. yüzyıla kadar Avrupa’daki erkekler asla şemsiye taşımaz ve hep ıslanırlardı. Ta ki Jonas Hanway’ın “erkeklerde şemsiye kullanabilir” isyanına kadar. Şemsiye konusunu bayağı inada bindiren Hanway, 1750 senesinden itibaren her dışarı çıktığında mutlaka şemsiyesini de yanına alırdı. Jonas Hanway’ın bu hareketi sonucunda 18. yüzyılda artık erkeklerde şemsiye kullanmaya başlamışlardır. 1786 yılında henüz Hanway vefat etmeden önce İngiltere’de bulunan centilmen erkekler “Hanway” lakabını taktıkları şemsiyeyi kullanmaya başladılar.

(Bu konuyu ayrı bir içerikte biraz daha uzunca ele aldık, içeriği görmek için tıklayınız.)

“Herkes Şemsiye Kullanabilir”

Şemsiyeler en sonunda sınıf ayrımı ve statü belirleyici bir simge olmaktan çıkmıştır ve herkes tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Ama bu seferde şemsiyenin kullanım alanı daralmış ve kullananlar zamanla azalmıştır. Artık şemsiye sadece bazılarının yağmurda ıslanmamak adına yanında taşıdığı bir şey olmuştu.

Telleri balina kemiği, bakır ve çelik telden yapılan, 1860’lı yıllardan itibaren sapları ikiye katlanabilen, otomatik kapanan, farklı boyut ve farklı renk seçenekleriyle çeşit çeşit şemsiyeler piyasaya çıkmıştır.