Piyangonun Tarihi | Piyango Kelimesinin Kökeni

Piyangonun Tarihi, Kelimenin Kökeni ve Milli Piyango İdaresinin Kuruluşu

Piyango Kelimesinin Etimolojisi

Piyangoya daha önceleri, İngilizce’de piyango anlamına gelen “lottery” kelimesinin Türkçeleşmiş hali olan “lotarya” denilirdi. Piyango ismini, İtalya’da oynanan bir oyundan almaktadır. Bu oyun siyah ve beyaz kartlarla oynanırdı ve adı kazanan kağıtların rengi beyaz olurdu. Bu beyaz kartlara ise  İtalyanca’da beyaz anlamına gelen “bianco” denirdi.

Halk etimolojisinde ise piyango ismini Bahçekapı’da bulunan ve bir bayii olan “Mösyö Bianci”den almıştır.

Piyangonun Tarihi

Piyangonun başlangıç tarihi 1850’lere dayanmaktadır. O zamanlarda tiyatro işletmeleri Naum Efendi’ye verilmiştir. Naum Efendi, masrafları karşılayabilmek adına olabildiğince fazla seyirci çekmek istiyordu ve bunun için tiyatro biletlerinin yanında piyango biletleri de vermeye başlamıştır. Tiyatro biletlerinin yanında verilen bu piyango biletleri ile eşya çekilişleri yapılıyordu.

Sonrasında hayır kurumları da piyango çekilişleri düzenlemeye başladı ‘Ermeni Katolik Piyangosu’ gibi… Bu işin gayet kârlı olduğunu fark eden girişimciler de bu işe girmeye başladılar. 1955 yılında, piyango çekilişlerinin artması ve yabancı biletlerin de ülkeye girmeye başlaması nedeniyle, 1957’de piyango tamamıyla yasaklandı.

Bu yasağın ardından piyango işiyle uğraşan 300’den fazla kişi geçim sıkıntısı yaşadıkları gerekçesiyle hükümetten tazminat talep ettiler.

1861 yılında piyango tekrar piyasaya çıktı ve satılarak birçok yatırım için sermaye toplama yöntemi olarak kullanılmıştır.

Piyango, 1880-1890’da Şark şimendiferleri piyangosunun düzenlenmesiyle birlikte yaygınlaşmaya başlamıştır. 1898’de ise Bulgar piyangosunun düzenlenmesine verilen izin ile yaygınlaşmaya devam etmiştir. 1902 ve 1906 yıllarında piyango tekrar yasaklansa da, 1906 ve 1909 yıllarında Ziraat Bankası muhacirine yardım amacıyla bir piyango düzenlendi ve 1917 senesinde Donanma Cemiyeti piyangosu başlatıldı. Daha sonrasında türlü türlü düzenlenen özel piyangolara da izin verilmeye başlandı.

17. ve 18. yüzyıllarda Avrupa ve Amerika’da oldukça yaygın bir hal alan ve devletler tarafından örgütlenen piyangolar 19. yüzyılda eskisi kadar rağbet görmemeye başlandı ve tekrardan yasaklandı. Piyango yerini, at yarışları ve toto sistemlerine bırakmış oldu. 1930’lu yıllarda ise piyango yeniden serbest hale getirildi sonrasında ise yine dünya çapında devletçe örgütlendi.

Milli Piyango İdaresinin Kuruluşu

1926 ve 1939 yılları arasında piyango işletmeciliği Tayyare Cemiyeti’ne verildi. Ülkede toplam 425 şube ve seyyar satıcılarla birlikte Tayyare Cemiyeti piyango tekelini tamamen ele almıştır. İstanbul’da 193, Ankara’da 27 bayii bulunmaktaydı. 1939 yılında ise Milli Piyango İdaresi resmi olarak kuruldu.