Sigmund Freud’un Psikoseksüel Kişilik Gelişimi Kuramı

Psikoseksüel Kişilik Gelişim Kuramı Nedir ?

Psikoseksüel (cinsel-ruhsal) gelişim, kişinin doğduğu andan itibaren başlayan bir cinsel gelişim ve farkındalık sürecidir.

Psikoseksüel gelişim veya psikoseksüel gelişme kuramı, psikanalizin kurucusu Avusturyalı nörolog Sigmund Shlomo Freud’un öncülük etmiş olduğu psikodinamik akımının bir cinsel kişilik gelişim kuramıdır.

Ayrıca Freud, kişilik kuramını da geliştirdi. Ona göre kişilik üç bölüm oluşur: id, ego ve süperego. İd, temel dürtüleri ve arzuları temsil ederken, ego gerçeklik ilkelerine göre hareket eder ve süperego ise toplum ve ahlaki kuralların içselleştirilmiş temsilidir.

Psikoseksüel gelişim teorisi, kişinin büyüdükçe, erojen bölgelere yoğunlaşması yani libido olarak tanımlanan cinsel dürtülerin gelişimini tanımlayan bir kuramdır. İnsanın cinsel kişilik gelişimi sürecinde beş kritik dönemden geçtiğini ifade eder.

Freud, bu kuramında kişilik gelişimini beş ayrı dönemde inceleyerek ele almıştır. Psikoseksüel gelişim kuramında kişinin gelişiminde etkili olan bu beş dönemi, Sigmund Freud doğumdan itibaren ele alır ve bu gelişimin tamamlandığını düşündüğü ergenlik dönemine kadar belirli aralıklara sınıflara ayırır:

1. Oral Dönem (0 – 18 ay/1,5 yaş)

Psikoseksüel gelişim döneminin ilki olan oral dönemde, ‘id’in egemenliği vardır ve bu dönemde bebeğin doyuma ulaşabilmesinin dolayısıyla da tüm zevk alma yöntemi emme işlevindedir ve bunun yolu ise ağızdır. Bebeğin ağız yolu ile gerçekleştirdiği emme olayı onun doyum da dahil olmak üzere tüm gereksinimlerini ifade etme ve giderme biçimidir. Bu sayede anne memesi bebeğin dış dünya ile olan ilgi ve ilişkisinin tek yolu olmuş olur. Bebeklerin her şeyi ilk olarak ağızlarına alarak tanımaya çalışmalarının asıl sebebi de budur.Bu evrede doyuma ulaşamayan veya aşırı doyuma ulaşmış olan bireyler “oral fiksasyon” denilen durum içerisine girerek oral evrede saplanırlar ve bu durum ileri yaşamlarında, sürekli sakız çiğnemek, tırnak kemirme, parmak emme, kalem tepelerini ısırma ve oral seks düşkünlüğü gibi birçok şekilde görülebilir.

2. Anal Dönem (1,5 – 3 yaş)

Anal dönemde libidonun odak noktası mesane ve bağırsak hareketlerinin kontrolündedir. Tuvalete nasıl çıkılması gerektiğini, lazımlığı nasıl kullanacağımızı öğrendiğimiz süreçtir. Çocuğun, yetkin bir kişiliğe ve otoriteye sahip olan bir birey olabilmesi için bu dönemde ki öğretiler için çocuk teşvik edilmeli fakat zorlanmamalı, kendi öğrenme hızında ilerlemesi ve gereğinden erken lazımlık eğitimi verilmemeli, yaptığı hatalar yüzünden cezalandırılmamalı.

3. Faillik Dönem (3 – 6 yaş)

Faillik dönemde, kadın ve erkek cinsiyeti arasındaki farklar yavaş yavaş keşfedilir ve libido cinsel organlara yönelir. Erkek çocuklar bu aşamada bir çatışma içerisine girerler ve bu da babalarıyla aralarında bir rekabet doğurur. Bu duruma “oedipus kompleksi” adı verilir. Erkek çocukları bu evrede annelerine sahip olmak ve babalarından kurtulmak isterler. Aynı zamanda “iğdiş edilme kaygısı” denilen yani babalarının daha güçlü olduğunu bildikleri için kendi arzuları yüzünden cezalandırma korkusu içerisine girebilirler. Bir de “penis kıskançlığı” durumu vardır, erkekler penisi gücün ve tahakkümün anahtarı olarak gördükleri ve buna inandıkları için babalarını kıskanır ve rakip olarak görürler.

Bu evrede erkek çocukları için bu çatışmayı çözebilmek büyük önem taşır. Bu aşamanın gelişimleri doğru gerçekleştirildiği durumlarda çocuk, erkek rolünü üstlenmeyi öğrenir ve yetişkin olduğunda her iki cinsiyet grubuna da saygı duyar. Babası olmayan erkek çocuklarında olumsuz etkiler gelişebilir: Anne saplantısı, cinselliğinden emin olamama, kadınlara karşı saldırgan olma eğilimi, erkeklerle sürekli rekabet etme hali ve aşağılık kompleksi geliştirme gibi…

4. Gizli (Latent) Dönem (7 – 13 yaş)

Gizli (latent) dönem veya uyuklama evresi erken çocuklukta cinselliğin son evresidir ve ergenliğin başlarına kadar devam eder. Çocuğun cinsellik gelişiminde duraksamalar yaşadığı dönemdir, belirgin bir cinsellik bulgusu yoktur. Ebeveynleri dışında arkadaşları ve öğretmenleriyle bir ilişki kurarlar ve erken çocukluk döneminde yaşanan cinsel gelişimler ile yaşananları bilinçaltına itilir. 7-9 yaş grupları için aseksüel bir evredir. Bu evrede cinsel enerji gelişen yaşam becerilerine dönüştürülür ve libido bastırılır. Süper ego güçlenir.

5. Genital (Ergenlik) Dönem (12 – 18 yaş)

Genital faz evresi ergenlik döneminde başlar ve aslında ölümümüze kadar devam eder. Birey ergenliğe ulaştığında libidosu tekrar aktif hale gelir ve karşı cinse ilgi duymaya başlar. Bu aşamada cinsel arzular ile “süperegonun” sosyal normlara uyum sağlama ihtiyaçlarını dengeleme konusunda zorluk yaşanır ve bu durum normaldir. Sağlam ve güçlü bir “ego” gelişimi ilişki içerisinde olan bireylerin kendi aralarında bir uzlaşmaya varmalarını sağlar.

Psikoseksüel Kişilik Gelişim Sürecinin Olası Etkileri

Bu cinsel gelişim aşamalarından herhangi birinde yaşanan travmatik bir deneyim sonucunda birey olumsuz yönde etkilenir ve yaşamının ilerleyen dönemlerinde nevroz, bağımlılık veya depresyon şekillerinde karşısına çıkabilir aynı zamanda cinsel gelişiminde ilerlemesini engelleyerek bu gelişimin tamamlanamamasına sebep olur.

Freud, doğumu izleyen ilk üç dönemin etkileri kişinin üzerinde çok önemli olduğunu ve bireyin kişilik özelliklerinin belirleyici dönemler olduğunu ifade eder.

Her gelişim döneminin içerisinde kendine ait karmaşaların çözümlenmesi gerektiğini savunur. Bireyin her döneme has temel ihtiyaçları vardır ve bu ihtiyaçların her biri kendi döneminde giderilerek kişinin bu ihtiyaçlara doyurulması gerekir. Zamanında karşılanamayan ve doyurulamayan ihtiyaçlar bireyin gelişiminin engellenmesini ve dolayısıyla da ilerleyememesini sağlar. Engellenen, gelişim sürecinde ilerleyemeyen birey ileri ki yaşlarında anormal davranış biçimleri sergileyebilir. Ayrıca Freud erken çocukluk yıllarında çocukların ebeveynleri ile olan ilişkilerinin kişilik gelişimi üzerinde çok etkisi olduğunu söylemiştir. Özellikle insan hayatının ilk beş yılında sıcak, sevecen, hoşgörülü, kısıtlanmayan ve izin verici yaklaşımlarının bireyin üzerinde önemli derecede olumlu katkılar sağlayacağını ve kişilik gelişimi yönünden de olumlu etkiler oluşturacağını öne sürmüştür.