Cırcır Böceklerinin Çıkardığı Ses ile Sıcaklığı Ölçmek | Dolbear Yasası Nedir ? | Telefonun Asıl Mucidi
Cırcır Böceklerinin Çıkardığı Ses ile Sıcaklığı Ölçmek | Dolbear Yasası Nedir ? | Telefonun Asıl Mucidi
Cırcır Böceğinin Çıkardığı Sesle Sıcaklığı Ölçme
Cırcır böceklerinin kanatlarıyla çıkardıkları ses ile sıcaklığı ölçebileceğinizi biliyor muydunuz ? Muhtemelen buna cevabınız hayır olmuştur, ve belki hala daha inanmıyorsunuz ama bu bilimsel olarak kanıtlanmış bir gerçek.
Amos Emerson Dolbear
Telefonun Asıl Mucidi
Amerikalı fizikçi ve mucit olan Amos Emerson Dolbear, telefonun asıl mucididir diyebiliriz, hatta diyelim.
Ohio Wesleyan Üniversitesi’nde öğrenciyken konuşan bir telgraf yaparak modern telefonun iki özelliğini bir araya getirmiş, kalıcı mıknatıs ve tenekeden bir icat yapmıştır. Kalıcı mıknatıslı ilk telefon alıcısını 1865’te yani Alexander Graham Bell’den tam 11 yıl önce icat etmiştir. Fakat bunu kanıtlayamamış ve zamanında pantentini de almadığı için bu icat Graham Bell’e kalmıştır. Çünkü Graham Bell kendi modelini çok daha sonradan geliştirmiş olsa da patentini almıştır.
Gelelim asıl konumuza…
Dolbear Yasası Nedir ?
Evet, Dolbear Yasası’na göre cırcır böceklerini termometre olarak kullanabilirsiniz. Dolbear yasasına göre cırcır böceklerinin cıvıltı sıklığı ve havanın sıcaklığı arasında doğru bir orantı vardır. Ve bu sayede sıcaklık ölçümü yapılabilir.
Amos Dolbear yapmış olduğu bir çalışmada hava sıcaklığı ve cırcır böcekleri arasında bir ilişki olduğunu kanıtlamıştır. Dolbear’ın yaptığı ve formüle ettiği bu çalışma bir makale şeklinde 1897’de “The Cricket as a Thermometer” adıyla yayınlanıyor. Bu konu ile ilgili Margarette W. Brooks’un daha önceden yani 1881’den bir çalışması olduğu fark ediliyor ama Dolbear’ın makalesinden çok sonra ortaya çıkıyor. Neyse Dolbear telefonda kaybetmiş olduğu puanı buradan kazanmış oluyor (karma biç). Dolbear bu sefer kazanıyor ama şimdi de Brooks kaybetti onun karması nerede döndü bilemiyorum, neyse devam edelim.
Amos Dolbear gözlemlemiş olduğu kriket türünü özel olarak belirtmemiş fakat bu türün “oecanthus fultoni” yani “karlı ağaç kriket (cırcırı)” olduğu düşünülüyor. Bu tür aynı zamanda “termometre kriket” olarak da bilinir.
Dolbear, sıcaklık ile cırcır böcekleri arasındaki bu ilişkiyi böceklerin dakika başına çıkardıkları cıvıltı sayılarının değişkenliğine göre kurmuştur. Aşağıda bulunan formül ile de bunu kanıtlamıştır.
Dolbear Yasası Formülü
T: temperature-sıcaklık (fahrenheit cinsinden)
N: dakika başına düşen cırcır böceği cıvıltı sayısı
Daha yaygın bir şekilde bulunan gryllinae türü yani tarla cırcırlarının cıvıltısına uygulamaya çalıştığınızda bu formül %100 oranında doğru sonuç vermeyebilir ama yine de kısmen doğru bir sonuç alabilirsiniz.
Trhnsea
GIPHY App Key not set. Please check settings
39 Comments